Hoge Raad kraakt in arresten van 6 juni 2024 ook Herstelwet en Overbruggingswet box 3

In het Kerstarrest uit 2021 zette de Hoge Raad een streep door het box 3-stelsel. Hij bepaalde dat moest worden aangesloten bij het werkelijk behaalde rendement. De wetgever is met deze flinke tik op de vingers aan de slag gegaan. Hij kwam vervolgens met de Herstelwet box 3 en de Overbruggingswet box 3. De Herstelwet voorziet in het rechtsherstel over de periode 2017 tot en met 2022. De Overbruggingswet ziet op de periode vanaf 2023. Inhoudelijk lijken de wetten erg op elkaar. Beide wetten heffen nog altijd met behulp van ficties en forfaits, maar zouden volgens de wetgever de werkelijkheid beter benaderen. Op 6 juni 2024 heeft de Hoge Raad zich over deze wetgeving uitgesproken. Hij oordeelt dat ook deze wetgeving in bepaalde situaties strijdig is met het EVRM. Dit artikel behandelt de 6 juni-arresten van de Hoge Raad over de Herstelwet en Overbruggingswet voor box 3.

Hoge Raad brengt overwegingen uit het Kerstarrest opnieuw onder de aandacht

De Hoge Raad grijpt eerst terug op het Kerstarrest. In dat arrest toetste hij het bestaande box 3-stelsel aan het discriminatieverbod en eigendomsrecht zoals opgenomen in het EVRM. Hij kwam tot het oordeel dat de wetgever zijn ruime beoordelingsvrijheid te buiten is gegaan. Het gekozen (ruwe) stelsel staat niet in een redelijke verhouding tot de daarmee te dienen belangen, zoals uitvoerbaarheid en eenvoud. Het verschil in behandeling tussen fortuinlijke beleggers en zij die dat niet zijn is te groot. Degene die een lager werkelijk rendement heeft behaald dan het forfaitaire rendement dat uit de wet volgt, heeft recht op rechtsherstel.

Hoge Raad duidt Herstelwet box 3 en Overbruggingswet box 3

Vervolgens gaat de Hoge Raad in op de door de wetgever ingevoerde herstelwetgeving. Daarmee wil de wetgever het noodzakelijke rechtsherstel systematisch bieden. In de herstelwetgeving is een nieuwe berekeningswijze voor het inkomen in box 3 opgenomen. De nieuwe berekening is alleen leidend als de uitkomst lager is dan de uitkomst op grond van de ‘originele’ wetgeving. De wetgever heeft ervoor gekozen om ook in de Herstelwet te werken met forfaits en niet aan te sluiten bij het werkelijk behaalde rendement. Wel wordt er meer rekening gehouden met de werkelijke samenstelling van het vermogen door middel van een onderverdeling van het vermogen in drie vermogenscategorieën. Iedere vermogenscategorie kent een eigen forfaitair rendement. Bij het vormgeven van de Overbruggingswet box 3 is ervoor gekozen om zoveel als mogelijk aansluiting te zoeken bij de werkwijze uit de Herstelwet.

Hoge Raad (2024): Herstelwet box 3 en Overbruggingswet box 3 voldoen niet

De vraag die centraal staat is of de eerder geconstateerde schending van het EVRM wordt weggenomen door de nieuwe wetgeving. De Hoge Raad overweegt daartoe als eerst dat het probleem met betrekking tot wel of niet (risicovol) beleggen deels is weggenomen door een afzonderlijke categorie ‘bank- en spaartegoeden’ op te nemen. Echter, voor alles wat in de categorie overige bezittingen valt blijft hetzelfde probleem als voorheen bestaan. Er treedt nog altijd een relatief ongelijke behandeling op tussen belastingplichtigen die wel en die niet risicovol beleggen en het succes dat zij daarmee behalen. Ook binnen de Herstelwet bestaat volgens de Hoge Raad geen voldoende redelijke verhouding tussen de gekozen vorm en de daarmee te dienen doelen. De door de wetgever aangevoerde redenen, zoals eenvoud, uitvoerbaarheid en aanstaande nieuwe wetgeving zijn een onvoldoende rechtvaardiging. Al deze overwegingen gelden ook voor de Overbruggingswet box 3.

Hoge Raad (2024): Rechtsherstel naar het werkelijke rendement

De Hoge Raad ziet op grond van het voorgaande nog steeds een verdragsschending. Die doet zich voor als belastingplichtigen ook onder de Herstelwet of Overbruggingswet worden geconfronteerd met een hogere forfaitaire heffing dan het geval zou zijn bij een heffing over het werkelijk behaalde rendement. Aan belastingplichtigen die zich in deze positie bevinden dient daarom rechtsherstel te worden geboden.

Hoge Raad (2024): Het begrip ‘werkelijk rendement’

De Hoge Raad formuleert gelijk een aantal regels over wat nu precies tot het werkelijk rendement behoort:

• Het gaat om het rendement op het gehele vermogen.
• Het heffingsvrije vermogen blijft buiten beschouwing.
• De bepaling van het werkelijke rendement vindt niet plaats naar de omvang van het vermogen op de peildatum, maar op alle vermogensbestanddelen die in de loop van het jaar in bezit zijn geweest.
• Het gaat om het nominale rendement.
• Werkelijke rendementen uit andere jaren tellen niet mee (geen verliesverrekening).
• Het gaat om gerealiseerde en ongerealiseerde waardemutaties.
• Er is geen ruimte voor kostenaftrek, behoudens voor de rente op schulden.

De Hoge Raad ziet in dat deze keuzes tot overcompensatie kunnen leiden, omdat belastingplichtigen per jaar kunnen kiezen wat hen het beste uitkomt. Dat gevolg wordt aanvaard.

De 6 juni-arresten van de Hoge Raad over box 3 hebben grote gevolgen

De impact van de arresten van de Hoge Raad van 6 juni 2024 over het box 3-stelsel zijn enorm. De wetgever krijgt wederom een tik op de vingers en zal werk moeten gaan maken van een vorm van rechtsherstel die is gericht op het heffen over het werkelijk behaalde rendement. Eerder gaf de wetgever nog aan dat dit voor de uitvoering zeer complex is. Het wordt interessant om te volgen hoe hier toch (zo goed als mogelijk) handen en voeten aan gegeven gaat worden. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust vrijblijvend contact met ons op.