Wetswijziging schenkbelasting en erfbelasting bij ongelijke breukdelen huwelijksgoederengemeenschap per 2026

De wetgever heeft een wetswijziging aangekondigd om ongelijke breukdelen bij een huwelijksgoederengemeenschap in de schenk- en erfbelasting aan te pakken. Door te schuiven met het aandeel van elk van de partners in de gemeenschap, kan schenk- en erfbelasting worden ontweken. Hetzelfde is mogelijk met een finaal verrekenbeding. Uit een arrest van de Hoge Raad uit februari 2024 kan worden afgeleid dat het bestrijden hiervan op basis van de huidige wetgeving zeer lastig is. De wetgever heeft daarom een wetswijziging aangekondigd die meeloopt in het Belastingplan 2026. Er komt overgangsrecht voor op 18 april 2025 bestaande situaties. In dit artikel bespreek ik deze wetswijziging inzake de ongelijke breukdelen in een huwelijksgoederengemeenschap.

De problematiek rondom ongelijke breukdelen

Tussen echtgenoten (of geregistreerd partners) bestaat, tenzij uitgesloten in de huwelijkse voorwaarden, een huwelijksgoederengemeenschap. Zolang de gemeenschap bestaat zijn er geen civielrechtelijke aandelen in die gemeenschap. Bij echtscheiding of overlijden heeft iedere partner in principe recht op de helft van het vermogen. Dit zijn zogeheten ‘gelijke breukdelen’. Het is echter mogelijk om hiervan af te wijken. Er ontstaan dan ‘ongelijke breukdelen’. Van ongelijkheid is sprake bij iedere andere verdeling dan 50:50. Het aanpassen van de breukdelen kan door tijdens het huwelijk het aandeel in het vermogen aan te passen. Dit heeft grote gevolgen bij het verdelen van de huwelijksgoederengemeenschap als gevolg van overlijden of scheiden. Dezelfde problematiek doet zich voor bij finale verrekenbedingen. De Hoge Raad heeft ondertussen geoordeeld dat dergelijke verschuivingen tijdens het huwelijk geen schenking vormen. Het bestrijden ervan met fraus legis (misbruik van recht) is zeer lastig. Een voorbeeld kan dit verduidelijken.

Voorbeeld ongelijke breukdelen in een huwelijksgoederengemeenschap (huidig recht)

Dit voorbeeld is ontleend aan de internetconsultatie van de wetswijziging.

Piet en Fien zijn gehuwd in algehele gemeenschap van goederen. De huwelijksgoederengemeenschap bedraagt € 10.000.000. Op grond van het civiele recht hebben Piet en Fien bij ontbinding van de huwelijksgoederengemeenschap een aandeel in de gemeenschap van 50%. Zij hebben er echter voor gekozen om een andere verhouding af te spreken. Daardoor heeft Piet een gerechtigdheid van 5% en Fien een gerechtigdheid van 95%. Als Piet overlijdt, dan bedraagt de nalatenschap 5% van de huwelijksgoederengemeenschap (€ 500.000) en niet 50% (€ 5.000.000). Fien bespaart hierdoor aanzienlijk op de erfbelasting.

Uiteraard pakt dit voorbeeld aanzienlijk minder voordelig uit als Fien eerst overlijdt.

Aanleiding voor een wetswijziging voor ongelijke breukdelen

De wetgever heeft het ‘spelen’ met ongelijke breukdelen als een onbedoelde belastingconstructie aangemerkt. Volgens de wetgever is er sprake van het ontwijken van schenk- of erfbelasting door civielrechtelijke keuzes louter te baseren op fiscale beweegredenen. Het onbelast overgaan van vermogen zoals in het voorbeeld beschreven zou in strijd zijn met doel en strekking van de Successiewet 1956. Een wetswijziging is daarom aanstaande.

Nieuwe regels erf- en schenkbelasting bij ongelijke breukdelen

De wetgever komt met het volgende voorstel. Dat wat een echtgenoot na ontbinding van de huwelijksgoederengemeenschap meer toekomt dan de helft (50%), wordt belast met schenk- of erfbelasting. Die benadering geldt ook bij een verrekening als gevolg van een finaal verrekenbeding. Er komt geen tegenbewijsregeling. Ook komt er geen goedkeuring of versoepeling als er tussen het maken van de afspraken en de ontbinding van de huwelijksgoederengemeenschap een bepaalde periode is verstreken. De privévermogens van de betrokken personen zijn niet relevant en blijven buiten de werking van deze nieuwe regels. Een nieuwe uitwerking van het hiervoor beschreven voorbeeld kan de werking van deze regels verduidelijken.

Voorbeeld ongelijke breukdelen in een huwelijksgoederengemeenschap (nieuw recht)

Dit voorbeeld is ontleend aan de internetconsultatie van de wetswijziging.

Piet en Fien zijn gehuwd in algehele gemeenschap van goederen. De huwelijksgoederengemeenschap bedraagt € 10.000.000. Op grond van het civiele recht hebben Piet en Fien bij ontbinding van de huwelijksgoederengemeenschap een aandeel in de gemeenschap van 50%. Zij hebben er echter voor gekozen om een andere verhouding af te spreken. Daardoor heeft Piet een gerechtigdheid van 5% en Fien een gerechtigdheid van 95%. Als Piet overlijdt, dan bedraagt de nalatenschap 5% van de huwelijksgoederengemeenschap (€ 500.000). Op grond van de nieuwe regels wordt ook alles wat Fien meer toekomt dan 50% in de heffing betrokken. Aan Fien komt 95% toe. Dat is 45%-punt meer dan 50%. Deze 45% (€ 4.500.000) wordt aangemerkt als verkrijging krachtens erfrecht.

Overgangsrecht bij wetswijziging ongelijke breukdelen in huwelijksgoederengemeenschap

Er komt overgangsrecht voor bestaande situaties van ongelijke breukdelen. Het overgangsrecht geldt alleen als er sprake is van huwelijkse voorwaarden waarin op 18 april 2025 al ongelijke breukdelen staan of waarin een finaal verrekenbeding met ongelijke breukdelen staat. 18 april 2025 is als datum gekozen omdat toen de Voorjaarsnota is gepubliceerd waarin deze maatregel is aangekondigd. Als echtgenoten op of na 18 april 2025 hun huwelijkse voorwaarden wijzigen, is het overgangsrecht niet langer van toepassing. Dat geldt ook als de huwelijkse voorwaarden worden aangepast zonder wijziging aan te brengen in de breukdelen.

Wetswijziging ongelijke breukdelen en advisering

Dat de wetgever zou proberen de regels rondom ongelijke breukdelen in een huwelijksgoederengemeenschap aan te passen hing al een tijd in de lucht. Ook voor het arrest van de Hoge Raad uit 2024 was er al discussie over dit onderwerp. Zo is een eerder voorstel om iets te doen aan fiscale planning met ongelijke breukdelen enkele jaren geleden gesneuveld. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.