Drielandenpunt-constructies en de bestrijding ervan

Het vermijden van belastingheffing is van alle tijden, net als de maatschappelijke discussie hierover. Recent kopte Het Financieele Dagblad: ‘Fiscus int € 110 mln na doorprikken ‘dubbele verhuizing’ vermogende Nederlanders’. Dit artikel gaat over de wijze waarop vermogende aandeelhouders door zelf te verhuizen en hun vennootschap te laten verhuizen belastingheffing in Nederland vermijden. Omdat de aandeelhouder naar land X gaat en de vennootschap naar land Y, wordt gesproken van een dubbele verhuizing. De methode die deze aandeelhouders gebruiken staat bekend als een ‘drielandenpunt-constructie’ en wordt door de Belastingdienst actief bestreden. In dit artikel licht ik toe wat drielandenpunt-constructies zijn en hoe de Belastingdienst hierop handhaaft.

Wat is het doel van een drielandenpunt-constructie?

Het doel van een drielandenpunt-constructie is het vermijden van belastingheffing in Nederland. De constructie wordt toegepast door aandeelhouders die kwalificeren als aanmerkelijkbelanghouder (box 2, inkomstenbelasting). Door zelf te emigreren naar land X (bijvoorbeeld België of Zwitserland) en hun vennootschap te verplaatsen naar land Y (bijvoorbeeld Luxemburg of Singapore), komen zij in een positie waarin het uitkeren van winstreserves (dividend) leidt tot veel minder belastingheffing dan dat het geval zou zijn geweest als zij in Nederland waren gebleven. Daarnaast zijn de winsten van de verplaatste vennootschap aanzienlijk lager belast. De wetgever en de Belastingdienst bestempelen deze werkwijze als belastingontwijking. Dat betekent dat weliswaar sprake is van een methode die naar de letter van de wet mogelijk is, maar die volgens de wetgever en de Belastingdienst in strijd is met doel en strekking van de wet.

Wat is een drielandenpunt-constructie?

Een drielandenpunt-constructie houdt een dubbele verhuizing in. De aandeelhouder vertrekt uit Nederland (emigratie) en zijn vennootschap doet dat ook. Zij gaan echter niet naar hetzelfde land toe. De aandeelhouder vertrekt naar een land waar een voor hem gunstig belastingregime geldt. De vennootschap doet hetzelfde. In de praktijk leidt dit ertoe dat veel vermogende Nederlanders vertrekken naar Zwitserland of België, terwijl zij hun vennootschappen verplaatsen naar Malta of Luxemburg. Om te zorgen dat de werkelijke leiding van de vennootschappen daadwerkelijk in die landen ligt, wordt meestal een trustkantoor ingeschakeld. Om een drielandenpunt-constructie te laten slagen is het van belang dat de fiscale vestigingsplaats van de vennootschap daadwerkelijk ligt in de beoogde staat. Ook moet de aandeelhouder daadwerkelijk fiscaal emigreren.

De gevolgen van een drielandenpunt-constructie voor de aandeelhouder

De aandeelhouder valt in Nederland onder het aanmerkelijkbelangregime van box 2. Zijn emigratie vormt een fictieve vervreemding van dit aanmerkelijk belang. Hij krijgt een zogeheten conserverende aanslag opgelegd, zodat Nederland de waardeaangroei uit de ‘Nederlandse periode’ nog kan belasten. Tot september 2015 was het zo dat deze conserverende aanslag na 10 jaar werd kwijtgescholden. Hierdoor kon een situatie van belastingafstel worden gerealiseerd. Sinds september 2015 is de aanslag in de tijd onbeperkt. Deze wetswijziging heeft het gebruikmaken van een drielandenpunt-constructie al wat minder aantrekkelijk gemaakt.

De gevolgen van een drielandenpunt-constructie voor de vennootschapsbelasting

De vennootschap is verplaatst naar een land met een gunstig winstbelastingregime. Zolang sprake is van een vennootschap die is opgericht naar Nederlands recht, is deze in Nederland binnenlands belastingplichtig. Dat is echter op basis van onze nationale wetgeving. Door de feitelijke leiding over de vennootschap te verplaatsen naar een ander land, vaak met behulp van een trustkantoor, is de vennootschap voor de toepassing van het belastingverdrag meestal geen inwoner meer van Nederland. Aangezien de heffing van winsten is toegewezen aan de vestigingsstaat van de vennootschap, zal Nederland voorkoming van dubbele belasting moeten verlenen. Hierdoor zijn de winsten van de vennootschap aanzienlijk lager belast dan het geval zou zijn geweest in Nederland.

Dividenduitkering en drielandenpunt-constructies

Tot slot ga ik in op de dividendbelasting. Stel dat de vennootschap is verhuisd naar Singapore en de aandeelhouder naar Zwitserland. De vennootschap keert na de verhuizing een dividend uit aan de aandeelhouder. De vraag komt dan op of Nederland dividendbelasting mag heffen. Naar nationaal recht is dat het geval, omdat voor de dividendbelasting geldt dat een naar Nederlands recht opgerichte vennootschap wordt geacht hier te zijn gevestigd. Voor de toepassing van het belastingverdrag Nederland-Singapore is de vennootschap gevestigd te Singapore. Het is onzeker of Nederland dan mag heffen over de dividenduitkering op grond van het verdrag Nederland-Zwitserland. Uit het drielandenpuntarrest (2001) wordt wel afgeleid dat dat niet het geval is, omdat Nederland niet als bronland kan kwalificeren. Dat is het gevolg van het feit dat de vennootschap in Nederland niet volledig aan belastingheffing is onderworpen en daardoor niet meer als inwoner van Nederland kan kwalificeren.

Belastingdienst bestrijdt drielandenpunt-constructies actief

De Belastingdienst is al jaren actief bezig met het bestrijden van drielandenpunt-constructies. Dat blijkt onder andere uit stukken die in 2023 zijn gepubliceerd naar aanleiding van een Woo-verzoek. De staatssecretaris bevestigt dit ook in de beantwoording van Kamervragen die op 10 februari 2025 zijn ingediend. Tot op heden gebeurt dat met wisselend succes. Bij het bestrijden van dergelijke constructies maakt de Belastingdienst gebruik van uitgebreide woon- en vestigingsplaatsonderzoeken, waarbij onder andere wordt gekeken waar daadwerkelijk de belangrijkste besluiten met betrekking tot de vennootschap zijn (en worden) genomen. De vestigingsplaats van een vennootschap wordt doorgaans namelijk bepaald door de plaats waar de werkelijke leiding is gelegen. Zeker als na de zetelverplaatsing die leiding bij een trustkantoor ligt, is het van belang om goed te beoordelen waar de werkelijke leiding ligt.

Voorbeeld succesvolle bestrijding drielandenpunt-constructie (2015)

De Hoge Raad heeft in 2015 de Belastingdienst in het gelijkgesteld in een zaak over een drielandenpunt-constructie. In deze zaak emigreerde de aandeelhouder naar Zwitserland en ging de vennootschap naar Malta. De vennootschap keert vervolgens dividend uit en maakt op Malta gebruik van een bijzondere belastingregeling die zeer gunstig uitwerkt. De Belastingdienst bestrijdt deze werkwijze en wil dividendbelasting heffen. De aandeelhouder beroept zich op het belastingverdrag Nederland-Malta, waarin is opgenomen dat Nederland niet mag heffen als de vennootschap op Malta is gevestigd. De crux zit hier in de bijzondere regeling die de vennootschappen gebruiken. Het belastingverdrag met Malta is niet van toepassing als gevolg van de bijzondere belastingregeling. Daardoor kon de vennootschap geen beroep doen op het belastingverdrag en mocht Nederland belasting heffen.

Drielandenpunt-constructies en handhaving in de spotlight

Het artikel in het Financieel Dagblad heeft de discussie over drielandenpunt-constructies weer doen oplaaien. Ook is duidelijk dat de Belastingdienst actief controleert op buitenlandconstructies en de realiteitswaarde hiervan. Hebt u vragen over dit onderwerp, bijvoorbeeld omdat de Belastingdienst een controle bij u uitvoert? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.