Hoge Raad: in aftrek weigeren als zorgkosten van ivf-behandeling bij homostellen vormt geen discriminatie

Belastingplichtigen die te maken hebben met uitgaven wegens ziekte of invaliditeit kunnen deze onder voorwaarden in aftrek brengen in de aangifte inkomstenbelasting. Die regeling is bedoeld als fiscale tegemoetkoming voor bepaalde uitgaven die de draagkracht ernstig aantasten. De kosten van een ivf-behandeling komen onder voorwaarden ook voor aftrek in aanmerking. Daarbij bestaat een verschil in behandeling tussen heterostellen en homostellen, omdat de aftrekregeling voor heterostellen ook beschikbaar is als het na twaalf maanden nog niet is gelukt om zwanger te worden. Die regel geldt voor homostellen niet. De rechtbank oordeelde in 2021 dat het in aftrek weigeren als zorgenkosten van een ivf-behandeling bij homostellen in dat verband verboden discriminatie vormt. Het gerechtshof was het daar in 2022 niet mee eens. Op 7 februari 2025 heeft de Hoge Raad bevestigd dat van verboden discriminatie geen sprake is. Dit artikel behandelt het arrest van de Hoge Raad.

Belastingdienst weigert aftrek ivf-behandeling bij homostel

Het gaat in deze zaak om een belastingplichtige die een partner heeft van hetzelfde geslacht. Zij hebben een kinderwens. Om hun wens te vervullen doen ze mee aan een draagmoederschapsprogramma in Amerika. Onderdeel van het programma is een ivf-behandeling om een embryo te vormen. Geen van beide partners heeft last van een verminderde vruchtbaarheid. De kosten van het programma bedragen 167.000 USD. In zijn aangifte inkomstenbelasting voert de belastingplichtige € 38.077 op als zorgkosten. Dit zijn de kosten die zien op de ivf-behandeling. De Belastingdienst weigert deze kosten in aftrek toe te laten. Volgens de inspecteur zijn de kosten niet gemaakt wegens ziekte of invaliditeit van de belastingplichtige of zijn partner. Daarom komen de kosten niet voor aftrek in aanmerking. De belastingplichtige is het daarmee oneens en meent dat de regeling discriminerend is.

Belastingplichtige: weigeren zorgkostenaftrek ivf-behandeling bij homostel is discriminatie

De belastingplichtige ziet discriminatie in het feit dat heterostellen met vruchtbaarheidsproblemen de kosten voor een ivf-behandeling wel in aftrek kunnen brengen. Als het heterostellen na twaalf maanden niet is gelukt om zwanger te worden, dan treedt een aanname in werking. Die aanname luidt dat er een medische noodzaak is voor de ivf-behandeling. De aanname is gebaseerd op de huidige stand van de medische wetenschap. De belastingplichtige ziet hierin indirecte discriminatie op basis van geslacht en seksuele oriëntatie. Dat zien de Belastingdienst en de staatssecretaris anders. Zij geven aan dat het verschil in behandeling (onderscheid) ziet op ‘gezond’ en ‘ziek’ en niet op de seksuele geaardheid. Ook heeft de regeling een legitiem doel. De rechtbank kwam echter tot het oordeel dat er sprake was van discriminatie, maar bood geen rechtsherstel. Het gerechtshof vernietigde die uitspraak en meende dat van discriminatie geen sprake was.

Toetsingskader bij een beroep op het discriminatieverbod

Deze zaak gaat over de vraag of de regeling voor de aftrek van zorgkosten discrimineert. Het EVRM verbiedt een ongelijke behandeling van gelijke gevallen als daarvoor een objectieve en redelijke rechtvaardiging ontbreekt. Bij het bepalen wat ‘gelijke gevallen’ zijn heeft de wetgever een ruime beoordelingsvrijheid. Als het niet gaat om een onderscheid op grond van een aangeboren kenmerk, waaronder seksuele geaardheid, dan grijpt de rechter alleen in als het oordeel van de wetgever van elke redelijke grond is ontbloot. Bij een onderscheid naar aangeboren kenmerken geldt een meer indringende toets door de rechter. Bij een indirect onderscheid naar aangeboren kenmerken, waar de belastingplichtige zich op beroept, moet er een gerechtvaardigd doel worden nagestreefd en dient er een redelijke verhouding te bestaan tussen de maatregel en het doel.

Hoge Raad duidt regeling aftrek zorgkosten in de inkomstenbelasting

Uitgaven voor specifieke zorgkosten komen alleen voor aftrek in aanmerking als:

• Er een direct verband is met de ziekte of invaliditeit van de belastingplichtige of zijn verwanten; en
• De belastingplichtige zich op grond van een medische noodzaak niet dan met groot bezwaar aan die uitgaven kan onttrekken.

Volgens de Hoge Raad heeft de wetgever voor de regeling van aftrek van specifieke zorgkosten een onderscheid willen maken tussen ‘zieke’ en ‘gezonde’ belastingplichtigen. De wetgever heeft deze groepen als niet-gelijke gevallen beschouwd. De Hoge Raad sluit zich aan bij het oordeel van het hof dat dit oordeel van de wetgever niet van elke redelijke grond is ontbloot en dus overeind blijft.

Hoge Raad (2025): geen discriminatie bij weigering aftrek ivf-behandeling voor homostellen

De belastingplichtige ziet een verboden onderscheid tussen homostellen en heterostellen binnen de groep ‘gezonde belastingplichtigen’. Voor homostellen bestaat er namelijk geen aanname waarbij na twaalf maanden van vruchteloze pogingen een verminderde vruchtbaarheid wordt aangenomen. Volgens de Hoge Raad ziet de belastingplichtige dit verkeerd. Het is de stand van de medische wetenschap die leidt tot de aanname dat er een ‘ziekte’ is. Bij homostellen is het uitblijven van een zwangerschap na twaalf maanden niet een aanwijzing voor verminderde vruchtbaarheid. De aanname is daarom niet van toepassing bij homostellen. Dat vormt geen indirecte discriminatie. Er is namelijk een redelijke en objectieve rechtvaardiging om het criterium ‘ziekte’ hetzelfde toe te passen bij heterostellen als bij homostellen. Het gerechtvaardigde doel is gelegen in het slechts verlenen van een tegemoetkoming bij ziekte of de aanname daarvan op grond van de medische wetenschap. De maatregel staat ook in een redelijke verhouding tot dit doel.

Verboden discriminatie in fiscale wet- en regelgeving

Het verbod op discriminatie is een fundamenteel onderdeel van de (inter)nationale rechtsorde. Steeds vaker wordt in fiscale aangelegenheden een beroep op dit verbod gedaan. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.