
Geen rechtsherstel ondanks discriminerende uitleg begrip kinderen in de Successiewet
- Publicatiedatum 18 nov 2024
- Aanpassingsdatum 14 dec 2024
- Leestijd 4 min
De hoogte van de erf- en schenkbelasting is afhankelijk van twee variabelen: de hoogte van de verkrijging en de mate van persoonlijke betrekkingen. Zo zijn verkrijgingen door de partner of de afstammelingen in de rechte lijn, belast tegen 10% respectievelijk 20%. Verkrijgingen door anderen (ook wel: derden) zijn belast tegen 30% respectievelijk 40%. Een tussencategorie bestaat voor kleinkinderen en diverse verdere afstammelingen. In 2024 heeft de Hoge Raad zich uitgesproken over de begrippen ‘afstammeling’ en ‘kind’ in het kader van een niet-erkend kind. Hij komt tot de conclusie dat wettelijk gezien er een onderscheid is tussen huwelijkse en buitenhuwelijkse kinderen. Dat onderscheid is discriminerend, maar de Hoge Raad legt de bal bij de wetgever. Dit artikel behandelt dit arrest van de Hoge Raad over de discriminerende uitleg van het begrip 'kinderen' in de Successiewet.
Niet-erkend kind betaalt hoog tarief erfbelasting
Het gaat in deze zaak om een belastingplichtige van wie de biologische vader overlijdt in 2017. De belastingplichtige is door zijn biologische vader niet erkend. Het gevolg daarvan is dat er civielrechtelijk geen familiebetrekking tot stand is gekomen. Wel bestond er ‘family life’ zoals dat is opgenomen in het EVRM. Ook is de belastingplichtige opgenomen in het testament van de biologische vader. De Belastingdienst legt een aanslag erfbelasting op naar de regels voor ‘derden’ en niet naar de regels voor ‘kinderen’. De belastingplichtige is het daarmee oneens. Hij meent dat de regels voor ‘kinderen’ van toepassing zijn en, als dat niet het geval is, dat sprake is van verboden discriminatie. De rechtbank Gelderland verklaart het beroep ongegrond. Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden meent echter dat de belastingplichtige als ‘kind’ kwalificeert, omdat sprake is van een biologische band en family life. De Hoge Raad is aan zet.
Hoge Raad over uitleg begrippen afstammeling en kind in de fiscale wetgeving
De Hoge Raad buigt zich eerst over de uitleg van het begrip ‘kind’ in de Successiewet. Daarover verschillen de rechtbank en het gerechtshof immers van mening. Het gaat bij ‘kinderen’ om eerstegraads bloed- en aanverwanten in de rechte lijn. Voor de uitleg van het begrip ‘bloedverwant’ is aansluiting gezocht bij het civiele recht. Een kind is daardoor alleen bloedverwant van de biologische vader, als er een familierechtelijke betrekking is. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn door erkenning. Eenzelfde uitleg moet worden gegeven aan het begrip ‘afstammeling’ in de Successiewet. In deze zaak is er geen familierechtelijke betrekking op grond van het civiele recht. De belastingplichtige kwalificeert daarom voor de erfbelasting niet als kind van de biologische vader.
Het onderscheid tussen huwelijkse en buitenhuwelijkse kinderen in de Successiewet
Wat een kind overhoudt aan de erfenis, is een zaak van family life (artikel 8 EVRM). Nu het EVRM van toepassing is, kan getoetst worden aan het discriminatieverbod. Als uitgangspunt geldt dat huwelijkse kinderen en buitenhuwelijkse kinderen met family life, als gelijke vallen kwalificeren. Een verschil in behandeling is dan alleen mogelijk als er zeer zwaarwegende gronden zijn. Het betreft namelijk een onderscheid naar de geboorte. Gekeken moet worden of de maatregel geschikt is om het doel te bereiken en of de maatregel noodzakelijk is. Volgens de Hoge Raad is dat niet het geval. Praktische overwegingen of het aansluiten bij civiel recht, zijn geen zwaarwegende gronden. Dergelijke gronden zijn ook niet te vinden in het streven naar een hogere heffing naarmate de persoonlijke betrekkingen verder verwijderd zijn. Het onderscheid is daarom in strijd met het verbod van discriminatie.
Hoge Raad biedt geen rechtsherstel voor discriminerende uitleg 'kinderen' in Successiewet
De Hoge Raad biedt geen rechtsherstel. Hij overweegt dat het opheffen van het verboden verschil in behandeling, keuzes vergt die de rechtsvormende taak van de rechter te buiten gaan. Maatschappelijke ontwikkelingen (zoals meerouderschap) zijn aangelegenheden op het rechtspolitieke terrein. Het is aan de wetgever om daarin keuzes te maken. Dat geldt ook voor een eventuele aanpassing van de fiscale regels over het begrip ‘kind’. Volgens de Hoge Raad is het niet aan de rechter om op dergelijke wijzigingen in de wetgeving op het gebied van familierecht en de daarmee samenhangende keuzes van de fiscale wetgever vooruit te lopen. Er volgt daarom geen vermindering van de aanslag.
Wetgever is aan zet om discriminatie huwelijkse en buitenhuwelijkse kinderen op te heffen
De Hoge Raad legt de bal duidelijk bij de wetgever neer. Laatstgenoemde dient de discriminerende uitleg van het begrip kinderen in de Successiewet te wijzigen. Het zou de wetgever sieren om daar op korte termijn mee aan de slag te gaan. Het box 3-dossier heeft geleerd al te lang stilzitten na een duidelijke instructie van de Hoge Raad, enorme gevolgen kan hebben. Wellicht dat het een goede eerste stap is om op basis van de hardheidsclausule goedkeurend beleid af te kondigen, zodat voor de komende periode de discriminerende regeling in elk geval wordt beëindigd. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.
Bronnen:
- Hoge Raad 6 september 2024, ECLI:NL:HR:2024:1130 (Onderscheid huwelijkse en buitenhuwelijkse kinderen in Successiewet is discriminerend).
- Parket bij de Hoge Raad 22 december 2023, ECLI:NL:PHR:2023:1201 (Advocaat-Generaal over begrippen afstammeling en kind in de Successiewet).
- Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 17 mei 2022, ECLI:NL:GHARL:2022:4050 (Kindvrijstelling van toepassing voor niet-juridisch kind).
- Rechtbank Gelderland 22 maart 2021, ECLI:NL:RBGEL:2021:1347 (Kindvrijstelling niet van toepassing voor niet-juridisch kind).
Meer over dit thema:
Fiscale vraag?
Hebt u een fiscale vraag of deskundig fiscaal advies nodig? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op via onderstaand formulier.
"*" geeft vereiste velden aan