Stel een vraag
Hoge Raad: toestemmingsvereiste vervult waarborgfunctie bij opleggen medeplegersboete
Formeel belastingrecht en procederenJurisprudentie kopieer en deel Naar kennisbank

Hoge Raad: toestemmingsvereiste vervult waarborgfunctie bij opleggen medeplegersboete

  • Publicatiedatum 09 dec 2024
  • Aanpassingsdatum 14 dec 2024
  • Leestijd 5 min

Sinds het mogelijk is om een medeplegersboete op te leggen is in het Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst opgenomen dat de inspecteur hiervoor intern toestemming moet vragen. Deze regel is voorgeschreven om tegemoet te komen aan maatschappelijke onrust. Het kunnen beboeten van de adviseur van de belastingplichtige als ‘medepleger’, riep namelijk enige emotie op. Volgens de wetgever heeft het toestemmingsvereiste een waarborgfunctie. Het toestemmingsvereiste moet zowel het gebruik van de boete als drukmiddel tegengaan als misbruik van bevoegdheid en willekeur. In 2024 heeft de Hoge Raad zich uitgesproken over het toestemmingsvereiste bij het opleggen van een medeplegersboete. In het arrest gaat hij ook in op de gevolgen van onzorgvuldig tot stand gekomen toestemming. 

Advies buitenlandstructuur leidt tot medeplegersboete belastingadvieskantoor

Op advies van een belastingadvieskantoor is een buitenlandstructuur opgezet. De Belastingdienst heeft deze structuur bestreden. Volgens de Belastingdienst is geen sprake van in het buitenland gevestigde vennootschappen, maar van in Nederland gevestigde vennootschappen. Bij het opleggen van de navorderingsaanslagen legt de inspecteur ook vergrijpboeten op aan de betreffende vennootschappen. Daarnaast heeft de inspecteur een medeplegersboete opgelegd aan het belastingadvieskantoor. Volgens hem is sprake van medeplegen of feitelijk leiding geven. Voordat die boete is opgelegd heeft de inspecteur toestemming gevraagd aan het Directoraat-generaal Belastingdienst en de directeur van de Belastingdienst/Grote Ondernemingen. Het verkrijgen van deze toestemming is in lijn met de voorschriften voor het opleggen van een dergelijke boete. Die voorschriften zijn onder andere opgenomen in het Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst.

Hof vernietigt medeplegersboete wegens onzorgvuldige totstandkoming toestemming

Het gerechtshof heeft de aan het belastingadvieskantoor opgelegde boete vernietigd. De inspecteur heeft weliswaar verzocht om toestemming, maar hij heeft niet alle informatie verstrekt. Volgens het hof is sprake van onvolledige en gekleurde informatie. Dat maakt dat niet voldaan is aan het toestemmingsvereiste dat geldt bij het opleggen van een medeplegersboete. Het toestemmingsvereiste is een waarborg tegen te lichtvaardig gebruik van de mogelijkheid om een boete op te leggen. Het gebruikmaken van de onder onjuiste voorwendselen verkregen toestemming druist hier zozeer in tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit ontoelaatbaar is. De vergrijpboete moet daarom komen te vervallen.

Hoge Raad (2024) buigt zich over waarborgfunctie van toestemmingsvereiste bij medeplegersboete

De Hoge Raad buigt zich over de vraag of het toestemmingsvereiste een constitutief vereiste is met een waarborgfunctie. Volgens de Staatssecretaris is slechts sprake van een interne instructienorm. De Hoge Raad is het daarmee oneens. Hij geeft aan dat het toestemmingsvereiste is bedoeld als waarborg, met name om tegemoet te komen aan de maatschappelijke onrust die bij invoering van deze boeten is ontstaan. Degene aan wie een medeplegersboete is opgelegd, kan zich op het voorschrift tot toestemming beroepen. Dat geldt ook als weliswaar toestemming is verleend, maar die toestemming op zo een onzorgvuldige wijze tot stand is gekomen, dat moet worden aangenomen dat de beoogde waarborg niet is geboden. De waarborgfunctie moet ertoe leiden dat hoger in de organisatie wordt (her)beoordeeld of de boete juist en opportuun is.

Zorgvuldige besluitvorming bij verzoek om toestemming opleggen medeplegersboete

De Hoge Raad geeft de volgende indicatoren met betrekking tot de zorgvuldigheid bij het verzoeken om toestemming tot oplegging van een medeplegersboete:

  • Bij het beoordelen van de zorgvuldigheid is met name van belang of de functionaris die toestemming verleent, dat doet op basis van volledige en juiste informatie met betrekking tot de rechtmatigheid en opportuniteit van de op te leggen boete.
  • Daartoe behoort in elk geval informatie over de feitelijke en rechtskundige gronden voor het opleggen van de boete en de hoogte van de boete.
  • Voor de beoordeling van de opportuniteit kan het ook van belang zijn om kennis te nemen van onderdelen van de constructie die niet rechtstreeks verband houden met het beboetbare feit.
  • Het ‘zozeer-indruistcriterium’ dat het hof heeft gehanteerd is niet geschikt om de gevolgen te bepalen van een aan de inspecteur toe te rekenen onrechtmatigheid, zoals beboeting zonder toereikende toestemming.

Tot cassatie hoeft dat in dit geval niet te leiden, omdat de boete terecht is vernietigd.

Gevolgen ontbreken van de juiste toestemming bij opleggen medeplegersboete

De Hoge Raad gaat ook in op de gevolgen van onzorgvuldig tot stand gekomen toestemming. In beginsel is het dan aan de rechter om hier het passende gevolg aan te verbinden. Dat kan inhouden dat de boete wordt vernietigd, maar ook dat een matiging van de boete plaatsvindt. Een ander passend rechtsgevolg kan een hogere proceskostenvergoeding zijn. Oftewel: de rechter heeft enige ruimte bij het bepalen van de gevolgen als de inspecteur op onjuiste wijze toestemming verkrijgt om een medeplegersboete op te leggen.

Bijstand in boeteprocedures Belastingdienst

De Belastingdienst legt in de praktijk regelmatig boetes op. Aan het opleggen van boetes zijn zware eisen gesteld. Terecht, want het betreft sancties die een forse impact op de onderneming hebben. Het is daarom verstandig een fiscaal jurist in te schakelen zodra u te maken (dreigt) te krijgen met boeteoplegging. Hebt u hier vragen over? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.

Civra-Hoge-resolutie-voor-afdruk-zonder-logo-in-Adobe-93-scaled-aspect-ratio-200-200

Fiscale vraag?

Hebt u een fiscale vraag of deskundig fiscaal advies nodig? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op via onderstaand formulier.

"*" geeft vereiste velden aan

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kennisbank. Lees ook artikelen over: