De evaluatie naar de ANBI- en SBBI-regelingen uit 2025

Op 23 april 2025 is het rapport ‘Evaluatie ANBI- en SBBI-regelingen’ verschenen. Het betreft een onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van deze regelingen. Beide regelingen zijn gericht op maatschappelijke initiatieven. Als aan de voorwaarden van de regeling wordt voldaan, dan gelden fiscaal gunstige faciliteiten. Zo zijn de ANBI en SBBI vrijgesteld van schenk- en erfbelasting als het verkregene is bestemd voor het algemeen of sociaal belang. Ook is het voor de regels rondom de aftrek van giften van belang of een instelling is aangemerkt als ANBI of SBBI. In dit artikel benoem ik eerst kort wat een ANBI en wat een SBBI is. Daarna ga ik in op de conclusies uit de evaluatie. Een van de belangrijkste uitkomsten is naar mijn mening dat het lastig is harde conclusies te trekken, omdat de daarvoor benodigde data ontbreken.

Hoofdlijnen van de ANBI-wetgeving

Een ANBI is een Algemeen Nut Beogende Instelling. Een ANBI moet voor 90% of meer het algemeen nut beogen. Aan het kwalificeren als ANBI zijn verschillende voorwaarden verbonden. Zo gelden strikte rechtsvormvereisten om te voorkomen dat er winsten worden nagestreefd. Ook zijn er regels over de activiteiten die worden uitgeoefend en het verplicht openbaar maken van bepaalde informatie via het internet. De ANBI-status kan worden aangevraagd bij de Belastingdienst. Belastingplichtigen kunnen in het ANBI-register controleren of een instelling een ANBI-status heeft.

Hoofdlijnen van de SBBI-wetgeving

Een SBBI is een ‘Sociaal Belang Behartigende Instelling’. Een SBBI beoogt het particulier en het sociaal belang. Gedacht kan worden aan activiteiten die de saamhorigheid en solidariteit versterken. In de evaluatie wordt ter illustratie gewezen op sporten, muziek maken en volksdansen. Er zijn regels voor de vergoedingen die het bestuur mag ontvangen (onkostenvergoedingen en vacatiegelden). Ook mag een SBBI niet aan winstbelasting zijn onderworpen. De SBBI-status hoeft niet te worden aangevraagd. De beoordeling vindt plaats zodra de SBBI een beroep doet op een gunstige faciliteit. Naast de SBBI bestaat ook de Steunstichting SBBI. Dat is een tijdelijke organisatie die zich richt op het inzamelen van geld voor de SBBI.

Evaluatie (2025) naar de regelingen voor de ANBI en de SBBI

In 2025 heeft een evaluatie van de regeling voor de ANBI en de SBBI plaatsgevonden. De evaluatie ziet op de uitvoering van de beide regelingen. Het betreft een vervolg op de eerdere evaluatie uit 2017. De evaluatie richt zich op de doeltreffendheid en doelmatigheid van de regelingen. Dat houdt het volgende in:

• Doeltreffendheid: instellingen die aan de voorwaarden voldoen worden daadwerkelijk als ANBI of SBBI aangemerkt. Andersom geldt dat instellingen die niet voldoen, niet worden erkend.
• Doelmatigheid: het doel van de beide regelingen wordt bereikt en de daarmee gepaard gaande kosten zijn aanvaardbaar.

ANBI-regeling (2025): doeltreffendheid en doelmatigheid zijn onduidelijk

De onderzoekers geven aan dat het niet mogelijk is om een harde conclusie te geven over de doeltreffendheid van de ANBI-regeling. Voor wat betreft het aanvragen van een beschikking (het aangemerkt worden als ANBI) lijkt de regeling doeltreffend te zijn. De regeling is voldoende bekend, net als het aanvraagproces. Over het proces na de aanmerking als ANBI valt weinig te zeggen. Er is weinig toezicht vanuit de Belastingdienst en er is weinig data beschikbaar. Nu er slechts een beperkt inzicht in de doeltreffendheid is, is het niet mogelijk om harde uitspraken te doen over de doelmatigheid van de regeling. Wel zien de onderzoekers dat de uitvoeringskosten relatief laag zijn. De onderzoekers adviseren om meer data te gaan verzamelen, bijvoorbeeld door verdere digitalisering. Ook dient er gekeken te worden welke informatie de Belastingdienst nodig heeft om meer zicht te krijgen op ANBI’s.

SBBI-regeling (2025): doeltreffendheid en doelmatigheid zijn onduidelijk

Voor de SBBI (en de Steunstichting SBBI) geldt bijna hetzelfde als voor de ANBI, maar wel op andere gronden. De doeltreffendheid van de SBBI wordt door het zeer beperkte gebruik ervan in twijfel getrokken. Er zijn geen data beschikbaar en er wordt geen register bijgehouden. Dat maakt het trekken van harde conclusies zeer lastig. Dit werkt door naar de beoordeling van de doelmatigheid. Het is weliswaar zo dat de regeling de Belastingdienst weinig inzet en middelen kost, maar omdat onduidelijk is in welke mate de doelen worden bereikt, is een oordeel geven over de doelmatigheid complex. De onderzoekers adviseren om data over het doelbereik van de SBBI-regeling helder te krijgen. Als dat is gelukt, dan kan een nieuwe beoordeling plaatsvinden.

Algemene adviezen rondom de ANBI-regeling en de SBBI-regeling

De kern van de evaluatie draait om de vraag of de regelingen doeltreffend en doelmatig zijn. De onderzoekers hebben echter een aantal andere interessante bevindingen en aanbevelingen genoteerd:

• De Belastingdienst verzamelt data over de ANBI en de SBBI, maar dat is niet altijd de benodigde data.
• Onderdelen van de regelingen lijken niet doeltreffend uit te werken. Gewezen wordt onder andere op de integriteitstoets. Dergelijke voorwaarden verhogen de administratieve lasten en het effect is tot op heden niet meetbaar.
• Voor bepaalde onderdelen zijn alternatieven denkbaar die wellicht beter werken. Die kan worden onderzocht. Het gaat dan bijvoorbeeld om het bestedingscriterium.
• Het aangaan van samenwerkingen door de Belastingdienst met een brancheorganisatie kan de administratieve lasten verminderen.
• Vergelijkbare buitenlandse regelingen kunnen ter inspiratie dienen voor de verbetering van de Nederlandse regelingen.
• Het is niet gelukt om vast te stellen of er sprake is van misbruik, omdat data hierover ontbreken.
• Er is weinig zicht op ANBI’s zodra een instelling eenmaal als ANBI is aangemerkt.

Leidt evaluatie ANBI-regeling en SBBI-regeling tot wijzigingen?

De wetgever heeft toegezegd nog voor de zomer te komen met een reactie op deze evaluatie. Het is interessant om te volgen of er gehoor wordt gegeven aan de duidelijke adviezen van de onderzoekers. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.