Stel een vraag
Hoge Raad: aangaan huwelijkse voorwaarden in zicht van overlijden kan fraus legis zijn
Estate planningJurisprudentie kopieer en deel Naar kennisbank

Hoge Raad: aangaan huwelijkse voorwaarden in zicht van overlijden kan fraus legis zijn

  • Publicatiedatum 10 dec 2024
  • Aanpassingsdatum 14 dec 2024
  • Leestijd 4 min

De vraag of het wijzigen of aangaan van huwelijkse voorwaarden in het zicht van het overlijden van een van de partners kan leiden tot misbruik van recht, is door de Hoge Raad in februari 2024 beantwoord. Door in de huwelijkse voorwaarden te schuiven met de gerechtigdheid tot het vermogen van de gemeenschap, kan een besparing op de erfbelasting worden gerealiseerd. De Hoge Raad oordeelt dat dit onder voorwaarden misbruik van recht (fraus legis) kan zijn. Dit artikel behandelt de achterliggende zaak, de uitspraak van het hof en de zienswijze van de Hoge Raad op het aangaan van huwelijkse voorwaarden en fraus legis.

Aangaan huwelijkse voorwaarden in het zicht van overlijden

In 2015 vindt een huwelijk plaats tussen A en B. A en B zijn op dat moment al 33 jaar samen. Als gevolg van het huwelijk ontstaat een wettelijke gemeenschap van goederen. In 2017 gaan A en B huwelijkse voorwaarden aan. Op grond van deze voorwaarden is A gerechtigd tot 10% van de gemeenschap en B tot 90%. Bij het aangaan van deze huwelijkse voorwaarden was A al ernstig ziek. A overlijdt enkele maanden later. De Belastingdienst legt een aanslag erfbelasting op naar een gemeenschap die 50-50 is. Hij negeert dus de vlak voor het overlijden aangegane huwelijkse voorwaarden. Dit leidt tot een procedure.

Gerechtshof meent dat aangaan huwelijkse voorwaarden fraus legis is

Het gerechtshof heeft zich gebogen over de verschillende standpunten die de Belastingdienst in deze zaak inneemt. Het hof gaat niet mee in de volgende twee standpunten:

  • Het aangaan van de huwelijkse voorwaarden is geen schenking. Er is namelijk geen sprake van een definitieve vermogensverschuiving.
  • Er is geen sprake van een verblijvensbeding, want het huwelijk kan ook op andere gronden dan door overlijden worden ontbonden en ook dan had B recht gehad op 90%.

Wel is het hof het met de Belastingdienst eens dat sprake is van misbruik van recht (fraus legis). Het is niet aannemelijk geworden dat er andere redenen waren voor het aangaan van de huwelijkse voorwaarden dan het besparen van erfbelasting. Ook was er op het moment van aangaan geen gelijke levens- of sterftekans. A was immers al ernstig ziek. Dit leidt het hof tot de slotsom dat er een bevoordeling heeft plaatsgevonden die kwalificeert als schenking en verkrijging krachtens erfrecht.

Hoge Raad (2024) over fraus legis bij wijzigen huwelijkse voorwaarden in het zicht van overlijden

De Hoge Raad buigt zich over de vraag of sprake is geweest van fraus legis en hoe dat getoetst moet worden. Hij oordeelt dat sprake is van misbruik van recht (fraus legis) als aan twee voorwaarden is voldaan:

  • Het ontgaan van erfbelasting is het doorslaggevende motief geweest voor het aangaan van de huwelijkse voorwaarden; en
  • Het zou in strijd komen met doel en strekking van de wet als de vermogensverschuiving niet zou worden aangemerkt als verkrijging krachtens erfrecht.

Aan de tweede voorwaarde is voldaan als op het moment van het aangaan van de huwelijkse voorwaarden zo goed als zeker is dat de echtgenoot die daardoor tot het kleinste deel gerechtigd raakt, eerder zal overlijden dan de andere echtgenoot. Daardoor zal de vermogensverschuiving zich dan voltrekken. In zo’n geval kan worden aangenomen dat de wijziging in de gerechtigdheid tot het gezamenlijk vermogen, geen andere betekenis kon hebben dan erfbelastingvermijding.

Fraus legis en huwelijkse voorwaarden blijft aandachtspunt

De Hoge Raad schept in dit arrest duidelijkere kaders voor wat betreft het aangaan van huwelijkse voorwaarden in het zicht van overlijden. Het is echter niet zo dat hiermee iedere discussie kan worden beslecht. Niet zelden ontstaat tussen belastingplichtigen en de Belastingdienst een discussie over wat nu de motieven zijn geweest bij een bepaald handelen. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.

Civra-Hoge-resolutie-voor-afdruk-zonder-logo-in-Adobe-93-scaled-aspect-ratio-200-200

Fiscale vraag?

Hebt u een fiscale vraag of deskundig fiscaal advies nodig? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op via onderstaand formulier.

"*" geeft vereiste velden aan

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kennisbank. Lees ook artikelen over: