Hoge Raad oordeelt dat lagere proceskostenvergoeding BPM en WOZ is toegestaan

Sinds 1 januari 2024 geldt de Wet herwaardering proceskostenvergoedingen WOZ en BPM. Deze wet houdt in dat proceskostenvergoedingen in WOZ en BPM-zaken over het algemeen lager worden vastgesteld dan in andere fiscale zaken. In de wet zijn een aantal uitzonderingen op deze hoofdregel geformuleerd. De wetgever wil met deze wetgeving het handelen van no cure no pay-bureaus aanpakken. De vraag die gelijk al in de lucht hing was of deze wetgeving in strijd is met het EVRM of het Unierecht. De Hoge Raad heeft op 17 januari 2025 bepaald dat dat niet het geval is. Dit artikel behandelt het arrest van de Hoge Raad over de lagere proceskostenvergoeding in WOZ en BPM-zaken.

Toetsingskader lagere proceskostenvergoeding WOZ en BPM aan EVRM en Unierecht

De Hoge Raad staat voor de vraag of deze wetgeving in strijd is met het discriminatieverbod (artikel 1 van het Twaalfde Protocol bij het EVRM en artikel 26 IVBPR) of het Unierecht. Het discriminatieverbod verbiedt een ongelijke behandeling van gevallen die gelijk zijn, tenzij een objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat. Dat is niet het geval als er geen gerechtvaardigde doelstelling is of als er geen redelijke verhouding bestaat tussen de maatregel en de doelstelling. Bij deze toetsing moet de Hoge Raad er rekening mee houden dat de wetgever een mate van vrijheid heeft bij het beoordelen van de vergelijkbaarheid van gevallen en de aanwezigheid van een objectieve en redelijke rechtvaardiging. In deze situatie wordt die vrijheid enigszins ingeperkt omdat er sprake is van het recht op toegang tot de rechter. De Hoge Raad gaat stap-voor-stap door deze toetsing heen.

Hoge Raad (2025) schetst de achtergronden bij lagere proceskostenvergoeding WOZ en BPM

De Hoge Raad brengt op basis van de wetsgeschiedenis uitvoerig in kaart wat de wetgever met deze wetgeving wil bereiken en hoe. Samengevat wil de wetgever met de regels over lagere proceskostenvergoedingen de volgende praktijk aanpakken:

• Het werken op basis van no cure no pay; waarbij
• De eventuele proceskostenvergoedingen voor de gemachtigde zijn; en
• De procedure zo is gevoerd dat de proceskostenvergoedingen de in redelijkheid gemaakte kosten ver overtreffen (overcompensatie). Overcompensatie doet zich bijvoorbeeld voor bij het ontvangen van ‘volwaardige’ vergoedingen terwijl gewerkt is met gestandaardiseerde teksten en -grieven.

Om te voorkomen dat deze regelgeving onnodig hard uitwerkt heeft de wetgever uitzonderingen opgenomen:

• De rechter kan een hogere proceskostenvergoeding toekennen in ‘bijzondere gevallen’. Dat is bijvoorbeeld het geval als er een serieuze inspanning is geleverd en niet is gewerkt met standaardteksten. De stelplicht en bewijslast rusten op de belanghebbende. Een andere situatie waarin dit zich voor kan doen is als niet is voldaan aan de hiervoor beschreven uitgangspunten, bijvoorbeeld omdat de procedure niet op basis van no cure no pay is gevoerd.
• De situatie waarin de belanghebbende in een hogere instantie kosten maakt en in het gelijk wordt gesteld terwijl het bestuursorgaan de hogere instantie (zoals hoger beroep) heeft geïnitieerd.

Hoge Raad (2025): objectieve en redelijke rechtvaardiging is aanwezig

Vervolgens gaat de Hoge Raad over tot toetsing. Hij meent dat sprake is van een legitieme (gerechtvaardigde) doelstelling. De wetgever wil namelijk voorkomen dat proceskostenvergoedingen zo hoog zijn dat geen sprake meer is van een vergoeding voor de werkelijk gemaakte kosten. Door de geformuleerde uitzonderingen gaat de maatregel niet verder dan nodig om dit doel te bereiken. Er is dus een redelijke verhouding tussen het doel en de maatregel. Dat geldt ook voor de gekozen verminderingsfactoren (0,25 en 0,10). Het staat de wetgever namelijk vrij om proceskostenvergoedingen op een lager bedrag vast te stellen. Op grond van het voorgaande oordeelt de Hoge Raad dat er een objectieve en redelijke rechtvaardiging is voor de lagere proceskostenvergoeding in WOZ en BPM-zaken.

Hoge Raad (2025): geen strijdigheid met het Unierecht bij lagere proceskostenvergoeding WOZ en BPM

Aan de Hoge Raad is ook de vraag voorgelegd of sprake is van strijdigheid met het Unierecht. De Hoge Raad oordeelt daarover samengevat als volgt:

• De lagere proceskostenvergoedingen maken het niet onmogelijk of uiterst moeilijk om rechten ontleent aan het Unierecht (dat geldt voor de BPM) te verwezenlijken.
• Er is geen sprake van strijdigheid met het beginsel van effectieve rechtsbescherming. Bij dat oordeel zijn ook de geformuleerde uitzonderingen van belang.
• Er is geen sprake van strijdigheid met het gelijkwaardigheidsbeginsel. Dat komt omdat deze regels van toepassing zijn op zaken over nationale aangelegenheden en Unierechtelijke aangelegenheden. Ook is geen sprake van voldoende vergelijkbaarheid met overige (fiscale) procedures. Daarom hoeft die vergelijking niet plaats te vinden.

Advies inzake fiscale procedures en proceskostenvergoedingen

De Hoge Raad maakt in dit arrest duidelijk dat de lagere proceskostenvergoedingen in WOZ en BPM-zaken door de juridische beugel kunnen. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de geformuleerde uitzonderingen. Een van die uitzonderingen ziet op de situatie waarin de rechtsbijstandsverlener meer inspanningen heeft geleverd dan de rechtsbijstandsverleners die de wetgever met deze wetgeving wil raken. Dat daarvan sprake is, moet de belanghebbende echter stellen en bewijzen. Hoe hoog rechters daarvoor de lat gaan leggen is nog even afwachten, maar interessant om te volgen. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.