Stel een vraag
Beleidsrichting direct aanpassen in pre-consultatie gegaan
Formeel belastingrecht en procederenNieuws kopieer en deel Naar kennisbank

Beleidsrichting direct aanpassen in pre-consultatie gegaan

  • Publicatiedatum 15 dec 2024
  • Aanpassingsdatum 05 jan 2025
  • Leestijd 7 min

In maart 2024 is de beleidsrichting ‘direct aanpassen’ in pre-consultatie gegaan. Dit moet uiteindelijk gaan leiden tot een ingrijpende modernisering van de manier waarop belastingaanslagen worden vastgesteld en latere herziening van vastgestelde aanslagen kan plaatsvinden. In dit artikel behandel ik de huidige uitgangspunten van deze beleidsrichting, die uiteraard nog verre van vaststaan. Het is de bedoeling om later in 2024 een seminar te organiseren om hierover van gedachten te wisselen. Dit moet in het laatste kwartaal van 2024 tot daadwerkelijk te consulteren wet- en regelgeving leiden. Gezien de mogelijk ingrijpende wijzigingen (en gevolgen die dit heeft voor belastingplichtigen) is het verstandig om vanaf het begin dit traject te volgen. De beoogde invoerdatum is 2028.

Aanleiding voor de beleidsrichting ‘direct aanpassen’

Eind 2023 is door de wetgever aangekondigd dat het tijd is om het systeem van belastingheffing te moderniseren. Dit gaat plaatsvinden onder de noemer ‘direct aanpassen’. Het doel is om een systeem neer te zetten dat beter uitlegbaar, beter uitvoerbaar en voor belastingplichtigen beter doenbaar is. Volgens de wetgever rust het voorgestelde systeem op vier pijlers:

  • Meer (praktische) rechtsbescherming.
  • Minder beroep op het doenvermogen van de belastingplichtige.
  • Meer mogelijkheden tot een uitvoerbare en correcte belastingheffing.
  • Het belang van de schatkist wordt bewaakt.

Uit het document komt verder naar voren dat er een sterke hang lijkt te zijn naar het deformaliseren van situaties waarin belastingplichtigen relatief eenvoudige omissies willen herstellen. Slechts bij ‘echte’ geschillen is het dan nog nodig om een bezwaar- en beroepsprocedure op te tuigen. 

Herziening voorafgaand aan bezwaar en beroep

In plaats van direct de bezwaarprocedure in te gaan, komt er een herzieningsprocedure. Zowel de belastingplichtige als de Belastingdienst heeft de mogelijkheid om binnen de herzieningstermijn de juiste belastingschuld vast te stellen. Dat kan zowel omhoog als omlaag zijn. Een herziening in het voordeel van de belastingplichtige kent in principe geen nadere voorwaarden. De wetgever kijkt echter nog naar zaken als ‘nieuwe jurisprudentie’, dus mogelijk komen er wel diverse voorwaarden aan herziening te hangen. Het zou dan kunnen gaan om voorwaarden die soortgelijk zijn aan de huidige voorwaarden voor een ambtshalve vermindering. Ook voor de Belastingdienst geldt dat er geen nadere voorwaarden zijn om tot herziening over te gaan. Dit is – naar mijn mening – een forse ingreep in de rechtszekerheid die een opgelegde aanslag de belastingplichtige behoort te bieden bij zogenaamde aanslagbelastingen. De afwijzing van een herzieningsverzoek is voor bezwaar vatbaar. 

Belastingplichtigen en de Belastingdienst krijgen een herzieningstermijn

Belastingplichtigen krijgen tot en met drie jaar na afloop van de herzieningstermijn de mogelijkheid om de belastingschuld te herzien. Voor de Belastingdienst is deze termijn eveneens drie jaar. Daarnaast wijst de wetgever op de mogelijkheid voor een herzieningstermijn ‘plus vijf jaar’. Deze verlengde herzieningstermijn is van toepassing als sprake is van in de wet genoemde situaties. Als voorbeeld wordt gewezen op handelen te kwader trouw, maar mogelijk vallen hier ook situaties met buitenlands vermogen onder. Enkele andere termen die hieromtrent vallen lijken afkomstig te zijn uit het huidige ‘jargon’ bij navordering. Als de situatie zich voordoet dat de aanslag pas wordt opgelegd na (bijna) drie jaar nadat het belastingjaar is afgelopen, krijgt de belastingplichtige nog een extra termijn van zes maanden. De termijn voor de Belastingdienst bedraagt zoals gezegd ook drie jaar, maar deze termijn wordt verlengd met de duur van eventueel verleend uitstel. 

Beleidsrichting ‘direct aanpassen’ moet ook leiden tot vereenvoudiging

De wetgever wil deze hervorming van het heffingssysteem ook aangrijpen om het juridisch kader te vereenvoudigen. Op dit moment zijn met betrekking tot het heffen van belasting een groot aantal aan (variërende) wetten van toepassing. De wetgever streeft ernaar om met ‘direct aanpassen’ de regels te centraliseren in de AWR (Algemene Wet inzake rijksbelastingen). Veel bepalingen in andere wetten kunnen daarmee komen te vervallen. Een dergelijke vereenvoudiging is, gezien de huidige complexiteit van de wetgeving, alleen maar aan te moedigen.

Van bezwaar naar herziening onder ‘direct aanpassen’

Zonder twijfel de grootste wijziging is het vervangen van de bezwaarmogelijkheid door het verzoek tot herziening. Alle schriftelijke stukken (waaronder een aanvullende aangifte) zullen binnen de termijn worden aangemerkt als een verzoek tot herziening. De afwijzing van zo’n verzoek is voor bezwaar vatbaar. Ook de Belastingdienst kan – naar het nu lijkt – zonder al te veel moeite een belastingschuld herzien. Daarbij zal zij zijn gebonden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (abbb), maar de navorderingsvoorwaarden lijken te verdwijnen. Dit grijpt in in de rechtszekerheid die een belastingplichtige aan een opgelegde aanslag mag ontlenen.

Direct aanpassen kan afbreuk doen aan rechtszekerheid

De wetgever geeft zelf aan dat een opgelegde aanslag meer dan nu het geval is, een voorlopig karakter draagt. Er wordt in deze fase van pre-consultatie dan ook gekeken naar voorkomende situaties. Bijvoorbeeld situaties waarin nieuwe rechtspraak achteraf een andere blik op de feiten kan werpen. De vraag is dan in welke mate dergelijke nieuwe rechtspraak tot herziening kan leiden. Dit heeft bijvoorbeeld ook gespeeld bij de box 3-problematiek de afgelopen jaren. De wetgever benadrukt verder dat dit leidt tot een eerlijker systeem, maar hier zijn zeker nog vraagtekens bij te plaatsen.

Regels bij herziening ten nadele van de belastingplichtige

Als de Belastingdienst van plan is aan aanslag, voldoening of afdracht te herzien, dan moet dit kenbaar worden gemaakt aan de belastingplichtige. Daar moet dan ook een motivering bij zitten. De belastingplichtige krijgt dan een redelijke termijn geboden om op de voorgenomen herziening te reageren. Het uitgangspunt is, zoals gezegd, dat de Belastingdienst op iedere grond over kan gaan tot herziening. Bij het uitoefenen van deze bevoegdheid zijn echter de abbb van toepassing. Dat betekent onder andere dat de Belastingdienst zich bij het opleggen van de aanslag al moet houden aan diverse beginselen, zoals het zorgvuldigheidsbeginsel. Tijdens deze pre-consultatieperiode wordt nog nader gekeken naar waarborgen voor de belastingplichtige.

Direct aanpassen leidt tot afschaffen ambtshalve vermindering

Als de huidige plannen doorgaan, dan zal de mogelijkheid tot het doen van een verzoek tot ambtshalve vermindering worden afgeschaft. Op dit moment hebben belastingplichtigen in de regel vijf jaar de mogelijkheid om te vragen om ambtshalve vermindering van een opgelegde aanslag. Hieraan zijn wel nadere voorwaarden verbonden. Door de invoering van de herzieningsregels, wordt deze termijn korter. Daartegenover staat dat een aantal van de voorwaarden die aan ambtshalve vermindering kleven, vermoedelijk komen te vervallen.

Stapsgewijze invoering werkwijze direct aanpassen in het belastingrecht

Terecht merkt de wetgever op dat dit ingrijpende wijzigingen betreft die op zeer veel terreinen gevolgen hebben. De wens is daarom om ‘direct aanpassen’ eerst te richten op de inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, omzetbelasting en loonbelasting. Mogelijk worden hier tijdens de onderzoeksfase of daarna nog andere belastingmiddelen aan toegevoegd, maar hier ligt voorlopig het zwaartepunt op.

Direct aanpassen is een forse wijziging in het formeel belastingrecht

Dit is slechts de pre-consultatie over de beleidsrichting direct aanpassen en ongetwijfeld gaat dit onderwerp komende jaren tot (heel) veel discussie leiden. Duidelijk is dat de wetgever op zoek is naar een balans tussen de rechtszekerheid die een aanslag aan de belastingplichtige moet bieden en de mogelijkheid voor de Belastingdienst om de juiste belasting te heffen. Met name op het gebied van deze rechtszekerheid zal er ongetwijfeld nog wel het een en ander veranderen aan de recent gepubliceerde beleidsrichting. Het doel dat met herziening wordt nagestreefd is echter lovenswaardig. Het invoeren van een systeem dat ertoe leidt dat belastingplichtige laagdrempelig en informeel een fout kunnen rechtzetten. Eind 2024 moet dit hebben geleid tot een volgend consultatiedocument. Hebt u vragen over dit onderwerp of andere zaken van formeel belastingrecht? Neem dan gerust eens contact op met een van onze fiscaal juristen.

Civra-Hoge-resolutie-voor-afdruk-zonder-logo-in-Adobe-93-scaled-aspect-ratio-200-200

Fiscale vraag?

Hebt u een fiscale vraag of deskundig fiscaal advies nodig? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op via onderstaand formulier.

"*" geeft vereiste velden aan

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kennisbank. Lees ook artikelen over: