Hoge Raad verduidelijkt regels over afwijken van de forfaitaire tarieven voor de proceskostenvergoeding

Belastingplichtigen kunnen een proceskostenvergoeding krijgen als zij in het gelijk worden gesteld. Het is aan de rechter om de vergoeding vast te stellen. Dat doet de rechter op basis van de formule en de tarieven die in het Besluit proceskosten bestuursrecht zijn opgenomen. Deze zijn echter niet in beton gegoten. Het is de rechter toegestaan om af te wijken van het besluit, mits hij dit motiveert. De Hoge Raad heeft op 11 juli 2025 een aantal overwegingen gewijd aan het afwijken van de voorschriften van het besluit. In dit artikel behandel ik deze overwegingen over het afwijken van de voorschriften bij het toekennen van een proceskostenvergoeding.

Geschil over proceskostenvergoeding biedt Hoge Raad opening voor overwegingen

Deze zaak gaat over een proceskostenvergoeding die is toegekend door het gerechtshof in een zaak tussen de belastingplichtige en de gemeente. Het hof heeft de proceskostenvergoeding toegekend voor de gemaakte kosten in bezwaar, beroep en hoger beroep. Volgens de Hoge Raad heeft het hof daarbij voor de bezwaarfase een te lage waarde per punt gehanteerd. Voor dit oordeel verwijst de Hoge Raad naar zijn arrest uit 2024 waarin hij heeft bepaald dat de lagere proceskostenvergoeding in belastingzaken mogelijk in strijd komt met het discriminatieverbod uit het EVRM. Vervolgens grijpt de Hoge Raad deze zaak aan om enkele overwegingen te wijden aan de vergoeding voor de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

Hoge Raad (2025): Overwegingen over het afwijken van de voorschrift bij de proceskostenvergoeding

Bij het toekennen van een proceskostenvergoeding geldt een dubbele redelijkheidstoets:

• De kosten zelf moeten redelijk zijn.
• Het inroepen van de rechtsbijstand moet redelijk zijn.

De wetgever heeft niet beoogd een integrale proceskostenvergoeding toe te kennen, maar slechts een tegemoetkoming. Om dit uitvoerbaar te houden is in het Besluit proceskosten bestuursrecht opgenomen hoe de vergoeding wordt vastgesteld. Voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand zijn tarieven opgenomen. Daarvan kan de rechter in bijzondere omstandigheden afwijken. Dat mag omhoog en omlaag. Bijzondere omstandigheden hoeven niet per se zeldzaam te zijn. Het is voldoende dat deze naar hun aard bijzonder zijn, zoals een gering financieel belang of een evidente rekenfout. De rechter dient dit te motiveren. Zo kan de rechter besluiten een lagere vergoeding toe te kennen, als de forfaitaire vergoeding de in redelijkheid gemaakte kosten ver overtreft. Ook mag hij een vergoeding achterwege laten als hij het inroepen van rechtsbijstand niet redelijk acht.

De proceskostenvergoeding als tegemoetkoming voor de belastingplichtige

Een proceskostenvergoeding zal zelden alle kosten van een fiscaal-juridische procedure dekken. Toch is een tegemoetkoming voor de belastingplichtige vaak erg welkom. Het is dan ook van belang om goed gemotiveerd aan te geven waarom de belastingplichtige van mening is dat hij recht heeft op een bepaalde vergoeding. Dit kan bijvoorbeeld door te wijzen op de complexiteit van de zaak en het (in)directe financiële belang. Bij het opstellen van een goed bezwaar- of beroepschrift verdient dit aandacht. Hebt u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.