Stel een vraag
Hoge Raad over 10%-criterium bij vangnetbepaling lucratief belang en vermogensrechten
InkomstenbelastingJurisprudentie kopieer en deel Naar kennisbank

Hoge Raad over 10%-criterium bij vangnetbepaling lucratief belang en vermogensrechten

  • Publicatiedatum 21 dec 2024
  • Aanpassingsdatum 21 dec 2024
  • Leestijd 5 min

De lucratief belang regeling is onderdeel van de inkomstenbelasting. Het doel van de regeling is om bepaalde excessieve beloningen naar box 1 te trekken. Aandelen kunnen een lucratief belang vormen. Dit kan zich bijvoorbeeld voordoen als er verschillende aandelensoorten zijn, waardoor met een beperkte investering een onevenredig rendement wordt behaald. Het zogenoemde 10%-criterium is in die situatie van belang. Om te voorkomen dat deze regels eenvoudig worden ontweken, is in de wet een vangnet (restcategorie) opgenomen. In de kern houdt die restcategorie in dat economisch vergelijkbare constructies, ook als lucratief belang kwalificeren. De Hoge Raad heeft in april 2023 een arrest gewezen over het 10%-criterium in het kader van de restcategorie. Hij oordeelt dat het 10%-criterium ook van toepassing is bij het bepalen of een bepaalde aandelenconstructie onder de restcategorie valt. In dit artikel behandel ik achtereenvolgens het 10%-criterium bij lucratief belang aandelen, de restcategorie en het oordeel van de Hoge Raad.

10%-criterium bij lucratief belang aandelen

Als aan twee voorwaarden is voldaan, kan men spreken van een lucratief belang. De eerste voorwaarde is dat de aandelen mede een beloning zijn voor werkzaamheden. Dit beloningscriterium is in deze zaak geen onderdeel van de discussie. De tweede voorwaarde ziet op de zogenaamde hefboomwerking. De wetgever heeft met deze regels namelijk vooral situaties willen aanpakken die leiden tot een meer dan evenredig rendement als je het afzet tegen de investering. In de wet heeft hij daarom opgenomen dat de lucratiefbelangregeling van toepassing kan zijn als het gaat om aandelen in een vennootschap met verschillende soorten aandelen. Het lucratief belang komt dan onder meer aan de orde als het aandelen betreft van een soort die is achtergesteld en die minder dan 10% van het totaal geplaatste kapitaal omvatten. Deze aandelen delen meer dan evenredig in de overwinst.

Restcategorie lucratief belang en 10%-criterium

De wetgever voorzag dat de praktijk met allerlei handige trucjes kan komen om de lucratief belang regels te omzeilen. Daarom is een restcategorie ingevoerd. Die restcategorie is van toepassing als er een situatie is die niet onder de lucratiefbelangregeling valt, maar die in economisch opzicht tot vergelijkbare uitkomsten leidt. Dat kan bijvoorbeeld een slimme opzet zijn waarbij slechts sprake is van Ă©Ă©n soort aandelen. De bepaling over de restcategorie bevat geen 10%-criterium. Er wordt enkel gesproken over rechten (zoals aandelen) die economisch overeenkomen of gelijkwaardig zijn. De vraag die daardoor ontstond, is of bij aandelen die mogelijk onder de restcategorie vallen, het 10%-criterium ook van toepassing is. Het gerechtshof oordeelde dat sprake kan zijn van een lucratief belang op grond van de restcategorie, als niet aan een (aan de situatie aangepast) 10%-criterium is voldaan. Over die zienswijze heeft de Hoge Raad zich nu uitgelaten.

Hoge Raad (2023) over 10%-criterium en vangnetbepaling lucratief belang

De Hoge Raad gaat eerst in op het 10%-criterium. Dit criterium is ingevoerd om te zorgen dat de lucratief belang regeling bij soortaandelen slechts geldt als een hefboomeffect van meer dan 1 op 10 is gecreëerd. Daarbij laat ik andere vormen, zoals cumulatief preferente aandelen, even buiten beschouwing. Vervolgens gaat de Hoge Raad in op de restcategorie. Hij geeft aan dat het doel van de wetgever is geweest om een soort vangnet te creëren. Met dit vangnet worden economisch vergelijkbare situaties alsnog onder de lucratief belang regeling gebracht. Als de voorwaarden om onder de restcategorie te vallen een lagere drempel zouden kennen dan andere situaties, bijvoorbeeld omdat er geen 10%-criterium geldt, dan zou niet langer sprake zijn van uitsluitend een restcategorie/vangnet. De regeling wordt dan juist uitgebreid. Daarom is het 10%-criterium (het hefboomeffect) in deze situaties ook van toepassing. Wel vindt bij het toetsen aan het 10%-criterium in het kader van de vangnetbepaling, een andere invulling van het begrip 'totaal geplaatst kapitaal' plaats.

Hoge Raad (2023) over geplaatst aandelenkapitaal en vangnet lucratief belang

De Hoge Raad verwijst de zaak voor een nieuwe behandeling naar een ander gerechtshof. Daarbij geeft hij nog wat handvatten mee. Het 10%-criterium moet worden getoetst aan het totaal geplaatste aandelenkapitaal. Dat is geen nieuws en volgt ook uit de wetsgeschiedenis. Voor wat betreft de invulling van het begrip 'totaal geplaatst aandelenkapitaal' komt de Hoge Raad wel met een verduidelijking. Naast het gestorte kapitaal moet ook rekening worden gehouden met gestort agio en informeel kapitaal. Ook behoren leningen die fiscaal kwalificeren als informeel kapitaal tot het totaal geplaatst aandelenkapitaal. Indien een agiostorting plaatsvindt in de vorm van een verrekening van een vordering, dan is voor de waarde van het agio het nominale bedrag leidend.

Belanghebbende trekt uiteindelijk aan het kortste eind (2024)

Het gerechtshof heeft zich in 2024 met inachtneming van de uitleg van de Hoge Raad over de zaak gebogen. Het hof oordeelt dat de certificaten van aandelen die de belastingplichtige in deze zaak hield, niet kwalificeren als een lucratief belang. Daardoor komt het verlies niet in aftrek als een verlies uit lucratief belang.

Lucratief belang in de praktijk

De Belastingdienst is in de praktijk nog weleens snel van mening dat sprake is van een lucratief belang. In dat geval ontstaan vaak situaties die gaan over een groot, financieel belang. Het is dan raadzaam om u door een deskundige bij te laten staan. Hebt u zo’n discussie over een lucratief belang of wilt u vooraf eens laten toetsen hoe groot het risico is op zo’n discussie? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op.

Civra-Hoge-resolutie-voor-afdruk-zonder-logo-in-Adobe-93-scaled-aspect-ratio-200-200

Fiscale vraag?

Hebt u een fiscale vraag of deskundig fiscaal advies nodig? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact met ons op via onderstaand formulier.

"*" geeft vereiste velden aan

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kennisbank. Lees ook artikelen over: